Polska jest jednym z największych producentów płyt drewnopochodnych. Płyty drewnopochodne to produkty kompozy towe zawierające około 90% surowca drzewnego, wytwarzane różnymi me todami produkcyjnymi w ramach różnych technologii, polegającymi na rozdrobnieniu, a następnie połączeniu cząstek lignocelulozowych poprzez ich klejenie i sprasowanie w odpowiednich warunkach ciśnienia i temperatury. Oprócz głównego składnika płyt drewnopochodnych pochodzenia naturalnego jakim jest drewno przetworzone mechanicznie i chemicznie oraz lepiszcze, w składzie tych materiałów występują również środki hydrofobowe, a także różnego rodzaju laminaty i żywice termoutwardzalne. Sumarycznie zawar tość syntetycznych substancji dodatkowych w składzie płyt drewnopochodnych dochodzi do 10% s.m.
Odpady z przetwórstwa drewna oraz przetwórstwa płyt, mebli, masy celulozowej, papieru i tektury należą do grupy kodowej 03. Odpady drzewne i drewnopochodne charakteryzują się zbliżonymi właściwościami paliwowymi. Ponad to wykazują również podobieństwo m.in. w składzie pierwiastkowym. Wyjątek stanowi zawar tość azotu, która może w przypadku płyt drewnopochodnych sięgać nawet do ok. 6%. War tość opałowa płyt drewnopochodnych waha się w zakresie od 16 do ponad 18 MJ/kg, co sprawia, że są one atrakcyjnym nośnikiem energii. Jednak ich spalanie w nieodpowiednich warunkach, w tym szczególnie w typowych komunalnych urządzeniach grzewczych, skutkuje wprowadzaniem do atmosfery niebezpiecznych zanieczyszczeń.
Różnice w składzie spalin ze spalania surowego drewna oraz płyt drewnopochodnych były przedmiotem wielu badań, prowadzonych również w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu. Wykazały one, że odpady płyt drewnopochodnych spalają się inaczej niż typowa biomasa drzewna. Stwierdzono, że w tych samych warunkach spalania odpady drewnopochodne emitują wiele szkodliwych zanieczyszczeń, które nie występują podczas spalania czystego drewna. Związane jest to głównie z termochemicznym rozkładem syntetycznych substancji chemicznych wykorzystywanych jako kleje czy modyfika tory powierzchni. Substancje te w warunkach niepełnego spalania czy też zbyt niskiej temperatury procesu uwidaczniają się w spalinach głównie w postaci związków organicznych określanych jako TOC, a parametr ten nie jest przedmiotem moni toringu emisyjnego dla typowych paliw biomasowych. Zagrożenia wynikające ze spalania tych odpadów można usunąć s tosując odpowiednie warunki prowadzenia procesu spalania i systemy oczyszczania powstających spalin. Warunki takie można spełnić wyłącznie przy zas tosowaniu wymagań dla procesu termicznego przekształcania odpadów, a nie dla spalania biomasy. Przy spalaniu biomasy moni torowana jest tylko emisja pyłu, NOx i SO2, na tomiast podstawowym zagrożeniem emisyjnym przy spalaniu odpadów płyt drewnopochodnych są toksyczne związki organiczne oraz związki heteroorganiczne wyrażone jako TOC. Dlatego w ich przypadku moni toring emisyjny powinien uwzględniać szerszy zakres zanieczyszczeń w s tosunku do spalania naturalnych paliw biomasowych, taki jak obowiązuje przy termicznym przekształcaniu odpadów. Odpady drewnopochodne zawierające syntetyczne substancje chemiczne oraz odpady drzewne zawierające związki chlorowcoorganiczne lub metale ciężkie klasyfikowane powinny być jako odpady, zarówno w zakresie wymagań emisyjnych dla instalacji jak i warunków prowadzenia samego procesu ich spalania/współspalania. Tylko takie podejście pozwoli na bezpieczny środowiskowo odzysk zawartej w tych odpadach energii. Uznanie odpadów płyt drewnopochodnych za produkt uboczny i wykorzystanie ich do produkcji paliw dla gospodarki komunalnej może doprowadzić do niekontrolowanej emisji groźnych zanieczyszczeń i związanych z tym zagrożeń środowiskowych.
Au torzy: Ryszard Wasielewski, Martyna Nowak
Kontakt: mnowak@itpe.pl