Węgiel drzewny jest jednym z pierwszych materiałów, z których korzystał człowiek w starożytności. Malowidła naskalne w jaskiniach i prymitywne paleniska w formie garści kamieni ułożonych w okrąg są dowodem używania węgla drzewnego. Węgiel drzewny był używany głównie do wytwarzania energii do gotowania i ogrzewania. Dzisiaj nadal odgrywa tę ważną rolę, a ponadto znalazł zastosowanie w hutnictwie i innych sektorach przemysłu ciężkiego. Obecnie na całym świecie do 17% drewna jest przetwarzane na węgiel drzewny. Węgiel drzewny wykorzystuje się w dwóch formach – kawałkowej i brykietowanej. Brykiety z węgla drzewnego powstają poprzez sprasowanie cząstek węgla drzewnego (najczęściej powstającego w produkcji pyłu) wraz z odpowiednim spoiwem, takim jak np. skrobia zmieszana z wodą. Brykiety z węgla drzewnego wykorzystywane do grillowania muszą spełniać restrykcyjne wymagania jakościowe, jako że produkty ich spalania mają bezpośredni kontakt z przygotowywaną żywnością. Owe kryteria zawarte są z normie EN 1860-2 (2023) i dotyczą m.in. zawartości wilgoci, popiołu, Cfix oraz ilości niedopuszczalnych substancji, do których należą paliwa kopalne, produkty naftowe, substancja mineralna, polimery, metal, szkło itd. Norma dopuszcza max. 1% tego typu wtrąceń. Praktyka pokazuje, że problem zanieczyszczania brykietów, jest większy niż można by podejrzewać. W wielu przypadkach zanieczyszczenia stanowią większość objętości brykietu, który przestaje być brykietem z węgla drzewnego, a staje się np. brykietem z karbonizatu z węgla kopalnego.
Zarys tego problemu został zaprezentowany w ostatnio opublikowanej pracy Organic petrology in the service of public awareness: How safe are barbeque briquettes? autorstwa M. Georgaki, M. Wojtaszek-Kalaitzidi, K. Christanis, S. Kalaitzidis , opisującej zjawisko zanieczyszczania brykietów do grilla dostępnych na rynku greckim.
Badania przeprowadzano przy współpracy ITPE i badaczy z Uniwersytetu w Patras, Grecja. Badacze wykryli obecność przede wszystkim takich zanieczyszczeń jak surowe i przetworzone paliwa kopalne (węgiel brunatny, torf), a także minerały i plastik. Problem opisany w artykule nie dotyczy jednak tylko rynku greckiego. Zjawisko jest powszechne w całej Europie, na co wskazują badania prowadzone w ITPE, jako że nie ma wystarczającej wiedzy i metod badawczych oraz regulacji prawnych zapewniających czystość brykietów stosowanych do grilla. Biorąc pod uwagę zagrożenia dla zdrowia publicznego, jakie stwarza grillowanie z użyciem niewłaściwego paliwa o niskiej jakości, pilnie potrzebne są skuteczne i niezawodne metody kontroli jakości. Analiza petrograficzna brykietów węgla drzewnego wydaje się być najwłaściwszą techniką.
Instytut od lat zajmuje się zagadnieniami pirolizy różnych materiałów, począwszy od paliw kopalnych, poprzez biomasę po odpady, dlatego posiada szeroką wiedzę na temat parametrów fizykochemicznych i morfologicznych materiałów, które mogą stanowić potencjalnie szkodliwy składnik brykietów do grillowania. Instytut jest zaangażowany w prace badawcze nad stworzeniem międzynarodowych klasyfikacji służących do oceny węgla drzewnego dla różnych zastosowań, m.in. bezpiecznego grillowania.
Przygotowała: Małgorzata Wojtaszek-Kalaitzidi
Zakład Technologii Koksowniczych