Mikrosfery – pożądany uboczny produkt spalania węgla.

W efekcie procesu spalania węgli w elektrowniach i elektrociepłowniach powstają duże ilości odpadów stałych w postaci żużli i popiołów. Znakomita część tych odpadów może być z powodzeniem podawana procesom odzysku, bowiem stałe produkty spalania węgli kamiennych i brunatnych to nie tylko uciążliwe odpady.

Popioły lotne wychwytywane w urządzeniach odpylających spaliny stanowią cenne surowce wykorzystywane w przemyśle materiałów budowlanych między innymi jako komponenty materiałów wiążących np. cementów.

W niektórych typach kotłów pyłowych spalających węgle powstają mikrosfery nazywane również cenosferami lub mikrosferami glinokrzemianowymi. Zawar tość mikrosfer w popiołach lotnych jest niewielka i średnio nie przekracza 1% ich masy. Mikrosfery to sferyczne ziarna o wymiarach poniżej 500 ?m (0,5 mm), których ściany zbudowane z substancji mineralnej (glinokrzemianów), a wnętrze częs to bywa wypełnione gazami spalinowymi (Rys 1). Taka budowa mikrosfer sprawia, że posiadają one wyjątkowe właściwości fizyko-chemiczne. Niska war tość współczynnika przewodzenia ciepła (zbliżona do typowych materiałów izolacyjnych), odporność na działanie wysokich temperatur, niska gęs tość nasypowa (0,4-0,5 g/cm³) i pozorna (0,6?0,9 g/cm³), obojętność chemiczna oraz dobra wytrzymałość mechaniczna to cechy które spowodowały, że mikrosfery stanowią bardzo atrakcyjny surowiec. Dodatkowym atutem mikrosfer jest brak szkodliwego oddziaływania na organizmy żywe.

Stąd mikrosfery znajdują zas tosowanie jako: samodzielny materiał termoizolacyjny; komponent tynków, kitów i farb izolacyjnych; mikrowypełniacz be tonów i zapraw (lekkich i izolacyjnych); komponent mas bitumicznych; wypełniacz do tworzyw sztucznych; komponent do produkcji materiałów dla odlewnictwa (masy formierskie, zasypki); komponent do przygo towania tzw. płuczek wiertniczych; komponent zaawansowanych materiałów kompozy towych.

Od kilku lat w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla są prowadzone badania nad możliwościami wydzielania mikrosfer z popiołów lotnych oraz ich uszlachetnianiem. W tej dziedzinie Instytut współpracuje z największym krajowym producentem mikrosfer.