W kontekście transformacji energetycznej coraz częściej spotykamy się z pojęciem „surowce krytyczne”. W raporcie o krytycznych surowcach mineralnych dla Unii Europejskiej z 2010 roku wymienionych zostało 14 ważnych gospodarczo surowców mineralnych: antymon, beryl, fluoryt, gal, german, grafit, ind, kobalt, magnez, metale ziem rzadkich, niob, platynowce, tantal i wolfram. T.J. Smakowski w pracy „Surowce mineralne – krytyczne czy deficytowe dla gospodarki UE i Polski” [Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi 81 (2011) 59-68] nomen omen krytycznie odniósł się do definicji surowców krytycznych, które jego zdaniem powinno się określać mianem „surowców deficytowych”, a ich listę ograniczyłby do niobu, tantalu i metali ziem rzadkich REE (ang. rare-earth elements). Mianem metali ziem rzadkich określa się grupę 17 metali, w skład której wchodzą dwa skandowce (skand i itr) oraz wszystkie lantanowce (lantan, cer, prazeodym, neodym, promet, samar, europ, gadolin, terb, dysproz, holm, erb, tal, iterb i lutet). Metale te są komponentami do produkcji laserów, turbin wiatrowych, czy też akumulatorów wykorzystywanych do produkcji np. samochodów elektrycznych, laptopów, smartfonów, aparatów cyfrowych itp. Trudno byłoby dzisiaj wymienić zaawansowane technologicznie urządzenie, do produkcji którego nie używa się metali ziem rzadkich.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) poinformowało za pośrednictwem PAP, że pracuje nad zapewnieniem Polsce dostępu do surowców krytycznych, niezbędnych dla rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE). Na zlecenie MKiŚ Państwowa Służba Geologiczna (PSG) opracowuje Bilans Zasobów Antropogenicznych Polski. W ramach badań zinwentaryzowano 1382 największe hałdy, w tym 788 na terenie województw dolnośląskiego, 187 małopolskiego i 175 śląskiego. Obecność tych hałd jest skutkiem długotrwałej eksploatacji złóż rud metali, surowców chemicznych i węgla. Wyniki badań, których prezentację przewiduje się na przełom roku 2024/2025, będą podstawą do oceny przydatności hałd górniczych i hutniczych w gospodarce obiegu zamkniętego, w tym poszukiwań surowców krytycznych dla OZE.
Górnicze i hutnicze hałdy, będące nieodzownym elementem śląskiego krajobrazu, zmieniają zatem swój status ze składowisk odpadów, na antropogeniczne, czyli utworzone w wyniki działalności gospodarczej człowieka, źródła surowców mineralnych.
Wykorzystując posiadane kompetencje ITPE realizuje również w tym zakresie ideę Gospodarki o Obiegu Zamkniętym oferując usługi w zakresie poboru, analizy i rozpoznania/wskazania możliwości zagospodarowania odpadów przemysłowych oraz aktywnie uczestnicząc w międzynarodowych projektach: Waste2CRM – „Determination of the potential for acquiring critical raw materials from mining wastes, and development the method for their effective recovery”, czy H2GEO – „New technology for hydrogen and geopolymer composites production from post-mining waste”.
Przygotował: Tomasz Radko
Zakład Gospodarki o Obiegu Zamkniętym