Wiadomo, że umiejętny malarz potrafi przedstawić warunki atmosferyczne na malowanym pejzażu. Poranne mgły, parujące łąki spowite dymami miasta, to znane nam wszystkim malarskie przedstawienia. Anna Lea Albright z Laboratorium Meteorologii Dynamicznej w Paryżu i Peter Huybers z Uniwersytetu Harvarda w Cambridge przyjrzeli się kilu XIX-wiecznym dziełom malarstwa i opracowali model statystyczny w celu ustalenia, czy obrazy znanych artystów działających w okresie rewolucji przemysłowej, głównie Brytyjczyka J.M.W. Turnera i Francuza Claude’a Moneta, prezentujące zamglone i zadymione pejzaże, odzwierciedlają zwiększone zanieczyszczenie powietrza, które spowiło niebo nad XIX-wiecznym Londynem i Paryżem w wyniku rozwijającego się przemysłu. Według wspomnianych naukowców dzieła tych malarzy zawierają wymierne wskazówki dotyczące poziomów zanieczyszczenia powietrza podczas rewolucji przemysłowej.
Autorzy stworzyli miarę intensywności kontrastu na obrazach i przetestowali ją na zdjęciach wykonanych w czystych i zanieczyszczonych warunkach. Następnie zmierzyli kontrast na 60 obrazach Turnera i 38 obrazach Moneta, m.in. na malowanych na przestrzeni kilku lat obrazach Paryża oraz Londynu (budynki brytyjskiego parlamentu, mostów Waterloo i na Charing Cross). Uzyskane wartości porównali ze wskaźnikiem historycznego zanieczyszczenia powietrza opartym na emisji dwutlenku siarki (SO2) oszacowanym na podstawie historycznych danych dotyczących sprzedaży węgla. Okazało się, że wzrost jego emisji był powiązany ze zmniejszonym kontrastem obrazów, nawet po uwzględnieniu trendów czasowych i tematyki.
Efekty optyczne aerozoli składających się na zanieczyszczenia powietrza prowadzą do tego, że widz postrzega przesłonięty nimi obiekt jako mający mniej wyraźne krawędzie (mniejszy kontrast) i bielszy odcień (zwiększona intensywność). Wraz ze wzrostem zanieczyszczenia powietrza, wcześniejsze prace Turnera przekształciły się z wyraźnych w takie, które z czasem posiadały zamglone kontury i pastelowe kolory, a styl figuratywny przeszedł w impresjonistyczny. Podobne zmiany zaobserwowano w obrazach Moneta. Opracowany przez naukowców model zweryfikowano na obrazach innych malarzy tego okresu, Gustave’a Caillebotte’a, Camille Pissarro i Berthe Morisot w oparciu o poziomy zanieczyszczeń uzyskane dla Paryża i Londynu i okazało się, że dobrze przewidywał on zmiany kontrastu na ich dziełach.
Badania zostały opublikowane w czasopiśmie Proceedings of the National Academy of Sciences (link do artykułu https://www.pnas.org/doi/epdf/10.1073/pnas.2219118120 ).
Grafika pochodzi z w/w artykułu.
Zdjęcie pochodzi ze strony: https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/objects/93746
Przygotował: Rafał Bigda
Zakład Ochrony Powietrza