Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) należą do związków organicznych posiadających dwa lub więcej pierścieni aromatycznych. Spośród WWA emi towanych do różnych środowisk około 89,9% ulega akumulacji w glebie, 9,3% gromadzi się w osadach dennych, 0,5% występuje w powietrzu, a 0,3% w wodach powierzchniowych [1]. WWA są składnikami dużej części paliw kopalnych. Większość środowiskowych WWA, to produkty niekompletnego spalania lub pirolizy paliw kopalnych [2].

WWA powstają głównie w wyniku:

  • spalania śmieci lub drewna,
  • procesów realizowanych w przemyśle ciężkim, hutach, koksowniach, etc.
  • spalania paliw kopalnych,
  • produkcji energii w elektrowniach i elektrociepłowniach.

WWA należą do substancji zagrażających zdrowiu ludzkiemu. Związki te mogą przenikać do organizmu poprzez układ oddechowy i trawienny oraz bezpośredni kontakt ze skórą z określonymi substancjami, np. sadzą, czy smołą [3]. Szkodliwość WWA dla żywych organizmów określa się na podstawie odpowiednich wskaźników. Zakłada się, że benzo(a)piren (BaP) jest związkiem odniesienia, a siła działania rakotwórczego innych związków ? nazwana względnym współczynnikiem toksyczności (TEF ? Toxicity Equivalence Fac tor) ? obliczana jest w s tosunku do BaP. War tość równoważnika toksyczności RTBaP (Toxic Equivalent ? TEQ) jest sumą iloczynów stężeń poszczególnych WWA i ich względnych współczynników toksyczności [5].

W minionym czasie powstało wiele interesujących publikacji naukowych dotyczących emisji oraz szkodliwości WWA. Wśród nich można wymienić np. publikację opisującą badania związane z oceną emisji WWA pochodzącej z pożaru dzikich składowisk odpadów [6], a także publikację opisującą szczegółowo sposoby dekontaminacji gruntów zanieczyszczonych tymi uciążliwymi związkami organicznymi [7].

 

Od dziesiątek lat w Instytucie Technologii Paliw i Energii prowadzone są badania próbek stałych oraz wodnych pod kątem zawar tości WWA. Zapraszamy do współpracy ? Labora torium Chemii Analitycznej.

 

Przygo tował: Wojciech Rykała
Labora torium Chemii Analitycznej

 Źródła:

  1. Konieczyński, J., Fabiańska, M., Kozielska, B., Komosiński, B., Cieślik, E., Konieczny, T. Geochemiczne badania nad występowaniem i pochodzeniem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w powietrzu atmosferycznym i gazach odlo towych. Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, Zabrze, 2016.
  2. Wcisło, E. Soil Contamination with Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) in Poland – a Review. Polish Journal of Environmental Studies, 7, No. 5, 267-272, 1998.
  3. Kim, K.H., Jahan, S.A., Kabir, E., Brown, R.J.C. A review of airborne polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) and their human health effects. Int., 60, 71?80, 2013.
  4. White, P.A. The geno toxicity of priority polycyclic aromatic hydrocarbons in complex mixtures. Res., 515, 85?98, 2002.
  5. Nisbet, I.C.T., LaGoy P.K. Toxic equivalency fac tors (TEFs) for polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs). Regula tory Toxicology and Pharmacology, 16 (3), 290?300,
  6. Rykała, W., Fabiańska, M., Dąbrowska, D. The Influence of a Fire at an Illegal Landfill in Southern Poland on the Formation of Toxic Compounds and Their Impact on the Natural Environment. J. Environ. Res. Public Health, 19, 13613, 2022.
  7. Gitipour, S., Sorial, G.A., Ghasemi, S., Bazyari, M. Treatment technologies for PAH – 
    contaminated sites: a critical review. Environ Monit Assess (2018) 190: 546