Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) należą do związków organicznych posiadających dwa lub więcej pierścieni aromatycznych. Spośród WWA emi towanych do różnych środowisk około 89,9% ulega akumulacji w glebie, 9,3% gromadzi się w osadach dennych, 0,5% występuje w powietrzu, a 0,3% w wodach powierzchniowych [1]. WWA są składnikami dużej części paliw kopalnych. Większość środowiskowych WWA, to produkty niekompletnego spalania lub pirolizy paliw kopalnych [2].
WWA powstają głównie w wyniku:
- spalania śmieci lub drewna,
- procesów realizowanych w przemyśle ciężkim, hutach, koksowniach, etc.
- spalania paliw kopalnych,
- produkcji energii w elektrowniach i elektrociepłowniach.
WWA należą do substancji zagrażających zdrowiu ludzkiemu. Związki te mogą przenikać do organizmu poprzez układ oddechowy i trawienny oraz bezpośredni kontakt ze skórą z określonymi substancjami, np. sadzą, czy smołą [3]. Szkodliwość WWA dla żywych organizmów określa się na podstawie odpowiednich wskaźników. Zakłada się, że benzo(a)piren (BaP) jest związkiem odniesienia, a siła działania rakotwórczego innych związków ? nazwana względnym współczynnikiem toksyczności (TEF ? Toxicity Equivalence Fac tor) ? obliczana jest w s tosunku do BaP. War tość równoważnika toksyczności RTBaP (Toxic Equivalent ? TEQ) jest sumą iloczynów stężeń poszczególnych WWA i ich względnych współczynników toksyczności [5].
W minionym czasie powstało wiele interesujących publikacji naukowych dotyczących emisji oraz szkodliwości WWA. Wśród nich można wymienić np. publikację opisującą badania związane z oceną emisji WWA pochodzącej z pożaru dzikich składowisk odpadów [6], a także publikację opisującą szczegółowo sposoby dekontaminacji gruntów zanieczyszczonych tymi uciążliwymi związkami organicznymi [7].
Od dziesiątek lat w Instytucie Technologii Paliw i Energii prowadzone są badania próbek stałych oraz wodnych pod kątem zawar tości WWA. Zapraszamy do współpracy ? Labora torium Chemii Analitycznej.
Przygo tował: Wojciech Rykała
Labora torium Chemii Analitycznej
Źródła:
- Konieczyński, J., Fabiańska, M., Kozielska, B., Komosiński, B., Cieślik, E., Konieczny, T. Geochemiczne badania nad występowaniem i pochodzeniem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w powietrzu atmosferycznym i gazach odlo towych. Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, Zabrze, 2016.
- Wcisło, E. Soil Contamination with Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) in Poland – a Review. Polish Journal of Environmental Studies, 7, No. 5, 267-272, 1998.
- Kim, K.H., Jahan, S.A., Kabir, E., Brown, R.J.C. A review of airborne polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) and their human health effects. Int., 60, 71?80, 2013.
- White, P.A. The geno toxicity of priority polycyclic aromatic hydrocarbons in complex mixtures. Res., 515, 85?98, 2002.
- Nisbet, I.C.T., LaGoy P.K. Toxic equivalency fac tors (TEFs) for polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs). Regula tory Toxicology and Pharmacology, 16 (3), 290?300,
- Rykała, W., Fabiańska, M., Dąbrowska, D. The Influence of a Fire at an Illegal Landfill in Southern Poland on the Formation of Toxic Compounds and Their Impact on the Natural Environment. J. Environ. Res. Public Health, 19, 13613, 2022.
- Gitipour, S., Sorial, G.A., Ghasemi, S., Bazyari, M. Treatment technologies for PAH –
contaminated sites: a critical review. Environ Monit Assess (2018) 190: 546