Odpady powstające w paleniskach domowych stanowią is totny problem ekologiczny. W kotłach i piecach tych gospodarstw spalanych jest 10-13 milionów ton paliw stałych ? węgla i biomasy. Efektem takiego sposobu ogrzewania jest powstawanie odpadów w postaci żużli i popiołów w ilości przekraczającej 2,5 miliona ton w skali roku (!). Obecnie odpady te trafiają w znakomitej większości do zmieszanych odpadów komunalnych. Niestety odpady te jako mineralny balast stanowią problem techniczny dla instalacji sor towniczych przetwarzających odpady komunalne, powodując zwiększoną erozję wykorzystywanych w nich urządzeń, a także problem środowiskowo-zdrowotny poprzez zwiększone zapylenie w halach, w których zlokalizowano linie do sor towania odpadów komunalnych. Istnieje również problem zwiększonego zanieczyszczenia pyłem, a co za tym idzie obniżenia jakości odzyskiwanych w instalacjach sor towniczych frakcji metali, papieru, tworzyw sztucznych i szkła. Dlatego w ostatnich latach część gmin widząc skalę problemu wprowadziła system selektywnego zbierania odpadów paleniskowych.
Odpady paleniskowe stanowią mieszaniny popiołów i żużli, których właściwości fizykochemiczne zależą w głównej mierze od rodzaju s tosowanego paliwa oraz parametrów technologicznych procesu spalania. Przeprowadzone badania popiołów z palenisk domowych pokazały, że w dużej mierze nie spełniają one kryteriów dopuszczenia do składowania na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.
Uboczne produkty spalania (UPS), tj. żużle i popioły lotne pochodzące z instalacji przemysłowych i energetyki zawodowej, w znaczącej części są zagospodarowywane, a w wielu przypadkach wykorzystywane jako produkty rynkowe. Możliwości zagospodarowania UPS są bardzo szerokie, przy czym głównie wykorzystywane są one jako komponenty do produkcji wyrobów budowlanych ? kruszyw i materiałów wiążących. Przeniesienie doświadczeń technologicznych zagospodarowania UPS-ów z przemysłowych instalacji spalania paliw stałych na pozostałości paleniskowe pochodzące z palenisk domowych nie jest jednak możliwe, ze względu na:
- Nieporównywalne warunki spalania. Temperatura spalania paliw w paleniskach domowych jest zdecydowanie niższa niż w kotłach przemysłowych (poza kotłami fluidalnymi). Spalanie w temperaturze 850-950°C, wystarcza do rozkładu związków organicznych, ale nie zapewnia stabilizacji związków nieorganicznych.
- Zróżnicowanie parametrów spalanych paliw. Paliwem w gospodarstwach domowych są głównie różne gatunki i sortymenty węgla kamiennego oraz biomasa ? drewno opałowe, pelety zawierające słomę czy zrębki drewna. Skutkiem tego trudno jest przewidzieć skład mineralny (a więc i właściwości) pozostałości paleniskowych z palenisk domowych, które zostaną zebrane na określonym obszarze.
- Wysoka zawar tość niedopalonej substancji palnej stanowiącej zazwyczaj formę bardziej lub mniej odgazowanego karbonizatu (niedopał). Niedopał jest konsekwencją nieprawidłowo przebiegającego procesu spalania, a wynikać może ze złej jakości paliwa, niedos tosowania parametrów paliwa do typu kotła/paleniska oraz nieumiejętnej bądź niezgodnej z instrukcją eksploatacji kotła.
- Sezonowość. Powstawanie pozostałości paleniskowych z palenisk domowych związane jest głównie z ogrzewaniem pomieszczeń (w mniejszym wymiarze z podgrzewaniem wody i przygo towaniem posiłków). Zatem wielkość strumienia tych pozostałości jest bardzo silnie uzależniona od pory roku oraz od warunków pogodowych.
Wymienione powyżej przesłanki uniemożliwiają uzyskiwanie stabilnego w czasie strumienia zbieranych pozostałości paleniskowych o przewidywalnych średnich parametrach fizykochemicznych, umożliwiających wskazanie konkretnej technologii ich potencjalnego zagospodarowania. Biorąc pod uwagę wielkość strumienia pozostałości paleniskowych z palenisk domowych kierowanych na wysypiska należy podjąć szeroko zakrojone badania nad rozwiązaniem tego problemu.
Au torzy: R. Wasielewski i M. Nowak
Zakład Ochrony Powietrza
kontakt: mnowak@itpe.pl